بن ماضی چیست؟

بن فعل، ماده فعل یا ستاک فعل یکی از ویژگی­‌های فعل محسوب می‌­شود بن فعل، بخش ثابت فعل است که در صیغه‌های مختلف آن تکرار می‌شود.

برای مثال، در شش صیغه از فعل نشستن، جزء «نشست» ثابت است اما هر فعل، با گرفتن یکی از شناسه‌های َم، ی، -،  یم، ید، َند صورت تازه­‌ای یافته است.نشستم، نشستی، نشست، نشستیم، نشستید، نشستند

بن فعل جزئی از کلمه است که معنی اصلی را در بردارد و در همه صیغه‌­ها ثابت است تغییر نمی‌کند. بن فعل در زبان فارسی به دو نوع بن ماضی و بن مضارع تقسیم می­‌شود.

بن ماضی و بن مضارع در ساخت دیگر فعل‌ها مانند ماضی بعید، مضارع التزامی، ماضی استمراری و ... کاربرد دارد.

صیغه‌­های فعلی که بر زمان گذشته دلالت می­‌کنند از بن ماضی ساخته می­‌شوند

نوشتم (ماضی ساده)
می‌­نوشتم (ماضی استمراری)
نوشته‌­ام (ماضی نقلی)
نوشته باشم (ماضی التزامی)
نوشته بودم (ماضی بعید)

کلمه نوشت در این صیغه­‌ها ثابت است و تغییر نمی­‌کند و از نظر زمان، بر گذشته دلالت می­‌کند. بن یا ریشه این صیغه‌­ها را بن ماضی می­‌نامیم.

روش تشخیص بن ماضی

بن ماضی را از دو راه می‌­توان به دست آورد:

1- حذف ن از انتهای مصدر فعل مورد نظر کاشتن: کاشت - رفتن: رفت با حذف نون از انتهای مصدرها می‌توان بن ماضی را به دست آورد.

2- فعل را صرف می­‌کنیم. سپس شناسه­‌ها را از پایان فعل و می یا ب را از ابتدای آن حذف می‌کنیم.آنچه باقی می‌ماند جزء ثابتی است که در همه صیغه‌­ها تکرار شده است.درباره فعل می‌خوانْدم، «می» استمراری و شناسه‌ها باید حذف شوند و آنچه باقی می‌ماند؛ کلمه خوانْد است که همان بن ماضی است.

کاربرد بن ماضی

تنها محدود به ساخت افعال نیست بلکه در ساخت انواع اسم و صفت‌­هایی چون صفت مفعولی، صفت فاعلی، صفت مرکب، اسم مصدر و اسم مرکب نقش دارد

مصدر فعل رفتن - بن ماضی + ه: صفت مفعولی- رفت + ه: رفته